سنگ فیروزه با نام سنگ «هزار» شناخته میشود که یکی از زیباترین سنگهای زینتی به شمار میآید. از چندهزار سال پیش از میلاد مسیح در تمدنهای مختلف از این سنگ استفاده میکردند. به طور مثال فیروزه در جوامع ایران باستان شناخته شده است، انواع زیورآلات و ظروف را با آن مزین میکردند.
در ایران قدیم از سنگ فیروزه برای تزئین مساجد و مکانهای مذهبی استفاده میکردند. از ایران به هندوستان راه پیدا کرد و از ترکیه وارد اروپا شد که به آن «سنگ ترکی» میگویند. این گوهر گرانبها را از ایران به صورت خام وارد میکردند، بعد از تراش و قرار دادن بر روی انواع جواهرات، آن را به سایر کشورها صادر میکردند.
امروزه یکی از انواع جواهرات سنگی و زینتی محسوب میشود که برای تزئین انواع زیورآلات گلو، انواع زیورآلات گوش، انگشتر و… استفاده میکنند.
فهرست مطالب
کانی شناسی سنگ هزار یا فیروزه
سنگ فیروزه به انگلیسی معادل واژه Turquoie میباشد، البته برگرفته از واژه فرانسوی Turquoise به معنای «سنگ ترکی» است. یک نوع کانی از جنس فسفات آبدار آلومینیوم و مس میباشد. ساختار آن بلوری و تری کلینیک (کج وجهی) است. این سنگ در محیط آبی و متاثر از محلول اسیدی، به صورت رگهای یا تودهای درون شکاف سنگها ساخته میشود.
مناطق ایدهآل برای تشکیل سنگ فیروزه، آب و هوای خشک است، یعنی سنگها و صخرههایی که باقی مانده فعالیتهای آتشفشانی هستند. درجه سختی آن در بین انواع سنگها، 5 تا 6 میباشد. دارای بافت و ساختاری متخلخل است، هرچقدر میزان تخلخل کمتر باشد، امکان ترک خوردن نیز کمتر میشود، به ویژه زمانی که سنگ تراش داده میشود.
معادن سنگ فیروزه در مناطق مختلفی از جهان مانند ایران، هندوستان، چین و بخشهایی از آمریکا وجود دارند. در ایران معادنی مانند نیشابور (دارای قدیمیترین و بهترین فیروزه)، یخ آباد و الله آباد کاشمر و بخشی از دامغان را میتوان نام برد.
ویژگیهای ظاهری و نامگذاری سنگ فیروزه
در واژه شناسی «فیروزه» یک نام عربی است، البته از معادل فارسی آن یعنی «پیروزه» به معنای پیروزی، مشتق شده است. طیف رنگی آن شامل سبز، آبی، سبزآبی و فیروزهای میباشد. جلا و درخشندگی آن از نیمه شیشهای تا روغنی و مات را شامل میشود، دارای ساختاری شکننده و صدفی مانند است.
اگر میزان مس در سنگهای تشکیل دهنده بیشتر باشد سنگ فیروزه تمایل به آبی دارد، یعنی میزان عصر آهن (Fe) نسبت به مس (Cu) متغیر است. اگر آلومینیوم (Al) جایگزین شود تمایل به سبز دارد. اگر آب خود را به مرور زمان از دست بدهد، رنگ آبی به سبز تبدیل میشود. همچنین رنگ زرد مایل به سبز آن نیز به دلیل وجود عنصر روی (Zn) میباشد. وزن آن بر اساس قیراط محاسبه میشود و به صورت تک به فروش میرسد.
انواع سنگ فیروزه
سنگ فیروزه بر اساس معیارهای مختلف دستهبندی میشود، اولین دسته بندی متعلق به طیف رنگی این سنگ میباشد. گاهی بر اساس نام معدن یا کشور نیز نامگذاری میشود، مانند:
- فیروزه چینی
- فیروزه نیشابور
- فیروزه شهر بابک
- فیروزه عجمی ایرانی
محل استخراج سنگ فیروزه بر روی قیمت آن تاثیر مستقیم میگذارد. دسته بندی دیگری برای تشخیص فیروزه بر اساس ظاهر وجود دارد که با توجه به رگههای موجود در آن است:
- فیروزه خاکی
- فیروزه طوفان
- فیروزه شجره
- فیروزه عجمی
در ایران دو نوع سنگ فیروزه وجود دارد:
- فیروزه عجمی: کاملا صاف، یکدست، بدون رگه و تخلخل است و فقط در ایران یافت میشود. زیباترین رنگبندی آن آبی آسمانی با درخشندگی بالاست. عربها و ایرانیها بیشتر این نوع فیروزه را میپسندند.
- فیروزه شجری: دارای رگههای مختلف با الگوهای بسیار متنوع و نامنظم است، رنگبندی آن از آبی تا سبز متغیر است. با توجه به نوع رگه، دارای 14 کلاس یا گروه میباشد. غربیها و اروپاییان بیشتر به این نوع سنگ علاقه دارند، به عبارتی آن را جزو الگوهای مدرن میدانند.
خواص سنگ فیروزه در میان اقوام مختلف
ادیان و قبایل مختلف در اکثر کشورهای دنیا، برای سنگ فیروزه خواص متعددی را عنوان کرده اند. خواص جسمی، روحی، معنوی، احساسی و حتی طلسم و جادو را میتوان نام برد. هندوها معتقدند که انگشتر فیروزه ثروت زیادی به همراه دارد. مردم مصر باستان آن را سنگ زندگی نامیدهاند.
اعراب معتقدند که سنگ فیروزه در هوای پاک، درخشان است اما در محیط آلوده کدر میشود. ایرانیان معتقد اند سنگ فیروزه انسان را از شیطان در امان میدارد و برای صاحبش خوش یمن است. در برابر چشم زخم و حوادث ناگوار نیز محافظ است. همچنین در برابر انواع بیماریها از جمله کوری از فرد محافظت می کند. مردم بومی آمریکا برای نزول باران آن را به رودخانه میانداختند.
خواص فیروزه و احساسات درونی
سنگ فیروزه در بین مردم روسیه و انگلستان نماد «عشق» و «به یاد بودن» است. باعث ایجاد آرامش درونی و حس اطمینان میشود. به فرد در کنترل خشم کمک و شجاعت را در فرد تقویت میکند. در گذشته جنگجوها در زمان نبرد از آن استفاده میکردند. باعث میشود فرد بر ترس خود غلبه کند، بر افکار تاثیر مثبت گذاشته و وقار و آرامش را به فرد هدیه میدهد.
خواص سنگ فیروزه برای سلامت جسم
خواص سنگ فیروزه برای سلامت جسم عبارتند از:
- بافتهای عضلانی را تقویت میکند.
- برای رفع کمبود ویتامین مفید میباشد.
- برای بهبود و التیام زخم، کوفتگی و... موثر است.
- بیماریهای اعصاب، میگرن و انواع سردرد را برطرف میکند.
- برای تقویت بینایی نافع است، شب کوری و کم بینایی را درمان میکند.
- از انسان در برابر باکتریها، میکروب ها و سایر عوامل بیماریزا محافظت میکند.
- در اصول چاکرا و مدیتیشن بر روی سلامت قلب تاثیر میگذارد و جریان خون را زیاد میکند.
خواص سنگ فیروزه برای سلامت جسم
سنگ فیروزه برای سلامت روح و روان نیز موثر می باشد. منابع متعددی در میان اقوام و ادیان مختلف از جمله اسلام، بر روی این مطلب صحه گذاشتهاند:
- صبر و بردباری را افزایش میدهد.
- افسردگی را برطرف و شادمانی را به ارمغان میآورد.
- هوشیاری، تقویت ذهن و اعتماد به نفس را بالا میبرد.
- در بهبود روابط عاطفی، به ویژه بین زوجین بسیار موثر است.
- به مادران باردار در حفظ آرامش و دوری از استرس کمک میکند.
- به کیفیت خواب و رویا کمک میکند و فرد را از کابوسهای هولناک دور خواهد کرد.
خواص سنگ فیروزه برای سلامت جسم
از فیروزه برای زیباسازی زیورآلاتی مانند دستبند طلا زنانه، گردنبند طلا زنانه، دستبند مهره ای طلا، انگشتر و حتی دستبند چرم مردانه استفاده میکنند. البته باید از آن مراقبت کرد تا سنگ فیروزه زنده به سنگ فیروزه مرده تبدیل نشود.
سنگ فیروزه زمانی مرده است که رنگ اصلی و اولیه خود را از دست بدهد، در نتیجه مات و کدر میشود. برای نگهداری از انگشتر فیروزه و سایر زیورآلات باید برخی نکات را رعایت کنید:
- در معرض ضربه و آسیب قرار ندهید.
- با مواد شوینده و وایتکس تماس نداشته باشد.
- از حرارت و گرمای زیاد دور نگه دارید، حتی بخارآب.
- در معرض مواد اسیدی، چربیها و مواد آرایشی قرار ندهید.
- در معرض نور خورشید نباشد، زیرا رطوبت آن از دست رفته و دچار رنگ پریدگی میشود.