مخراج کاری چیست؟

«مخراج کاری» یکی از مراحل مهم در صنعت جواهرسازی است. جواهرسازی یعنی با استفاده از فلزات گرانبها مانند طلای سفید، طلای زرد یا نقره، زیورآلات بسیار زیبایی را طراحی کرده و می سازند. انواع زیور آلات گوش، انواع زیور آلات گلو، دستبند طلا زنانه، دستبند مهره ‎ای طلا، گردنبند طلا زنانه، دستبند چرم طلا مردانه را می‎توان نام برد. عیار فلزات گرانبها ثابت است، خاصیت مغناطیسی ندارند، قابلیت چکش خواری و انعطاف پذیری بالایی نیز دارند.

طلا به صورت‎های مختلف (جواهرات، شمش و…) یک فاکتور بسیار مهم برای تعیین ثروت فردی است، حتی ذخیره مهمی برای یک کشور محسوب می‌شود. بسیاری از کشورها پیشتاز صنعت جواهرسازی و مخراج کاری هستند. معروفترین برندهای جواهرات، تخصص بسیار بالایی در تمام مراحل جواهرسازی از جمله مخراج کاری دارند. علاوه بر این فلزات گرانبها، سنگ های بسیار با ارزشی نیز در دنیا وجود دارند. زیبایی و ارزش این دو متریال گرانبها در کنار یکدیگر چند برابر می شود. الماس، روبی یا یاقوت قرمز، زمرد، فیروزه و موارد دیگر را می توان نام برد.

تعریف مخراج کاری

ظریف ترین و دقیق ترین مراحل در جواهرسازی، مخراج کاری نام دارد. این هنر با نام «مرصع کاری» یا «نگین کاری» نیز شناخته می شود. در فرهنگ فارسی به این هنر «گوهرنشان» گفته می‌شود. مخراج کاری به انگلیسی با دو عبارت بیان می‌شود: Stone Loading و Stone Setting. تعریف کلی عبارت است از: «به هنر نشاندن جواهر و سنگ‎های قیمتی بر روی فلزات گرانبها اطلاق می شود». البته این هنر محدود به طلا و جواهرات نیست. بلکه در صنعت ساخت ظروف و اشیای قیمتی که از فلزات و سنگ های گرانبها استفاده می کنند نیز این هنر وجود دارد.

مخراج کاری بر روی زیورآلات جواهرنشان یا زیورآلاتی که سنگ های قیمتی بر روی آن ها نقش می بندد انجام می‌شود. ابتدا پایه اصلی که از طلا یا نقره است آماده می‎شود. بر اساس نوع پایه، سنگ نیز باید تراش بخورد، به گونه ای که سنگ بدون هیچ خطایی در پایه جا بگیرد. مرحله پایانی زمان قرار گرفتن سنگ بر روی فلز یا همان پایه اصلی است. اتصال این دو متریال به وسیله چسب انجام نمی شود. زیرا اگر در معرض مواد شیمیایی یا شرایط محیطی قرار بگیرد امکان جدا شدن وجود دارد. در اینجا هنر مخراج کاری اهمیت خود را نشان می دهد. زمانی که سنگ درون پایه جای گرفته است باید مخراج کار به گونه ای آن را محکم کند که به سنگ آسیب نزند.

اهمیت این هنر ظریف به حدی است که برندهای بزرگ جواهرسازی، در کارگاه‎های خود از نیروی انسانی متخصص برای نگین کاری استفاده می‎کنند. زیرا سنگ های گرانقیمت مثل زمرد و الماس با یک فشار یا اشتباه جبران‌ناپذیر، ممکن است آسیب ببینند. ( مشهورترین الماس های دنیا )

معرفی ابزار مخراج کاری

در منابع مختلف درباره هنر مخراج کاری به طور مفصل توضیح (حتی آموزش) داده اند. افراد متخصص در این حرفه همانند حرفه های دیگر، از ابزارهای مخصوص استفاده می کنند. ابزار مخراج کاری عبارتند از:

سیم برش: برای بریدن سیم استفاده می شود.
براق کننده: برنیشر نام دارد که سطوح را براق می کند.
قلم باسمه: پوشر یا فیسقول نام دیگر آن است که دارای دسته چوبی است، برای محکم کردن چنگک ها بر روی سنگ نگین استفاده می شود.
انبردست: از فلز ساخته شده است، دارای یک دسته با روکش پلیمری است که انتهای باریکی دارد. این ابزار در سایزهای مختلف ساخته می شود که برای صاف کردن کاربرد دارد.
فرز دستی: این ابزار دارای مته و سره های متنوعی است که برای مخراج کاری استفاده می شود. یک ابزار موتوری است که برای کار با انواع متریال ها مانند طلا و شیشه کاربرد دارد.
سوهانچه: از این ابزار برای تنظیم لبه ها، چنگک ها و کناره ها استفاده می شود. هدف آن شکل دادن نهایی پایه است، به عبارتی قسمت های اضافی که مانع است با سوهان برداشته می شوند.

پیشنهاد آرتمیس گلد

برای خرید انواع دستبندهای چرم و طلا مردانه می‌توانید به فروشگاه ما مراجعه نمایید و از انواع محصولات ما دیدن نمایید.

ابزارهای دیگری نیز مورد استفاده قرار می گیرند، شامل:

انواع قلم های مختص مخراج کاری عبارتند از:

برای مخراج کاری جواهرات سنگی، روش های مختلفی ابداع شده است که روش مناسب با توجه به اندازه سنگ انتخاب می شود. برای سنگ های ریز و سنگ های درشت قیمتی، روش های مخصوصی وجود دارند که در ادامه توضیح می دهیم.

گوهرنشان سنگ قیمتی ریز

مخراج کاری سنگ های قیمتی ریز بر روی زیورآلات، با چهار روش مختلف انجام می شود. این چهار روش عبارتند از:

روش کاسه ای

روشی بسیار ساده است که خود به روش ها و سبک های مختلفی تقسیم می شود، مانند کاسه ای گلوله ای، فیسقولی و دورکوب. جواهر باید به گونه ای درون آن قرار بگیرد که هیچ اثری از لبه پایه و جواهر مشاهده نشود.

مخراج کاری ریلی

یکی دیگر از دقیق ترین و جدیدترین روش‎هاست. در این روش نگین سنگ یا هر گوهر دیگری بین دو دیواره فلزی قرار می‌گیرد که کاملا شبیه ریل است. دو طرف شیار باید کاملا قرینه باشند و لبه های آن با دقت بسیار بر روی جواهر قرار بگیرند.

مخراج کاری قلم خور

اگر سنگ‎ها و نگین ها بسیار ریز باشند این روش مناسب است (کمتر از 1/10 قیراط). سخت ترین روش برای سنگ های ریز است، زیرا مخارج کار باید از سوراخ کاری تا جاگذاری سنگ و کشیدن گوارسه بر روی سنگ را خودش انجام دهد.

روش چنگ یا چنگکی

در این روش بر روی پایه اصلی تعداد معینی چنگک نصب می‌شود. شکل چنگک ها نیز متنوع است، مانند ناودانی و مفتولی. سبک های مختلفی وجود دارد که با توجه به نوع زیورآلات یا طراحی جواهر انتخاب می‌شود، مانند چنگکی ساده، تنیسی و معمولی.

جواهرنشان سنگهای قیمتی درشت

اگر سنگهای قیمتی درشت باشند از روش های زیر استفاده می کنند. به طور مثال برای ساخت گردنبند طلا زنانه جواهرنشان معمولاً از سنگ های درشت استفاده می کنند. این روش ها عبارتند است:

روش چنگی یا چنگکی: مشابه روش مخراج کاری برای سنگ های ریز است که در قسمت قبل توضیح داده شد.
روش دیواره ای: قدیمی ترین روش در سوار کردن سنگ بر روی طلا و... است. در این روش از یک پایه برای لحیم کاری دور سنگ، گوهر یا ... استفاده می شود. نوار باید بسیار نازک باشد که دور تا دور سنگ را بپوشاند. برخی با توجه به سلیقه خود دو یا چند قسمت را لحیم کاری می‌کنند که «نیم لبه» نام دارد.

انواع پایه ها

زمانی که بخواهید در مخراج کاری سنگ‎ یا هر گوهر قیمتی دیگر را بر روی فلز قرار دهید باید پایه متناسب با آن ساخته شود. یک مخراج کار باید توانایی بالایی در سوار کردن سنگ بر روی پایه داشته باشد. مخراج کار باید انواع پایه ها را بشناسد و با مهارت لازم آن ها را نصب کند. انواع پایه عبارتند از:

پایه تراز: سنگ نگین یا الماس با سطح فلز در یک خط قرار دارند (کاملا همسطح).
پایه مهره ای: این روش زمانی کاربرد دارد که سنگ یا الماس کمی درشت تر باشد. همچنین با فاصله از یکدیگر بر روی پایه متصل می شوند.
پایه کانالی (channel): معمولا اگر تراش سنگ شکل دایره ای داشته باشد این پایه مناسب است. لبه آن برای محافظت از سنگ طراحی شده است.
پایه بالرین: به دلیل شباهتی که به دامن بالرین ها دارد این نام انتخاب شده است. سنگ هایی که تراش مخروطی دارند حول یک مرکز قرار می گیرند.
پایه حفره ای (دیواری): برای سنگ هایی که به صورت گلابی شکل تراش خورده اند مناسب است. دیواره آن، از دور تا دور لبه سنگ محافظت می کند.
پایه خوشه ای: در این روش سنگ های ریز در کنار یکدیگر قرار می‎گیرند. مانند الگوی منظم (شکوفه و...) یا غیرمنظم که نگین ها با اختلاف ارتفاع کنار هم قرار خواهند گرفت.
پایه سنگ فرش: این روش زمانی کاربرد دارد که تعداد زیادی از سنگ های ریز کنار یکدیگر قرار میگیرند. شبیه سنگ فرش موزاییکی که با نظم هندسی فوق‌العاده ای کنار یکدیگر قرار دارند.
پایه چنگه ای: برای تک نگین کاربرد بیشتری دارد، بویژه اگر مخراج کاری برلیان و الماس باشد، زیرا درخشندگی بیشتری را به نمایش می گذارد. انواع مخراج کاری چنگه ای شامل: اشتراکی و v شکل.

آنچه در ادامه مطلب خواهید خواند

تعریف مخراج کاری

معرفی ابزار مخراج کاری